توسط : اگرچه تاریخچۀ تحقیقات جهرم‌شناسی به اواخر دورۀ قاجار می‌رسد، اما سابقۀ تأسیس مرکز جهرم‌شناسی، به عنوان سازمانی مردم نهاد و غیر دولتی به دهۀ هشتاد خورشیدی می‌رسد.
قدمت و سابقۀ فرهنگی جهرم در ادوار مختلف تاریخی، این شهر را به عنوان مرکزی فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در کشور مطرح کرده است. مردم جهرم از گذشته صاحب علما، مفاخر، معماری و آداب، سنن و آیین‌های غنی بود‌ه‌اند و حفظ هویت فرهنگی جهرم با شناخت آن ممکن است.
مرکز جهرم‌شناسی نگاهی جامعه‌شناسانه، تاریخی، فرهنگی و ادبی به گذشته و حال شهر جهرم دارد و از تمام تحقیقات ارزشمند در این زمینه حمایت می‌کند.
اهداف
مستندسازی و نگهداری اسناد وقایع و رویدادهای جهرم در گذشته و حال و ثبت آن برای استفادۀ محققان و علاقه‌مندان به عنوان منبعی معتبر یکی از اهداف تأسیس این مرکز از آغاز بوده است.
دیگر اهداف این مرکز را به طور خلاصه در بندهای زیر می‌توان خلاصه کرد:
-شناختن و شناساندن جنبه‌های گوناگون فرهنگی، علمی، تاریخی، اجتماعی، باستان‌شناسی، معماری، سیاسی، اقتصادی، مذهبی، مردم‌شناسی، ادبی، هنری، جغرافیایی.
-ایجاد کتابخانه و بانک اطلاعات جهرم‌پژوهی و همکاری با اشخاص و نهادهای مرتبط.
-ارائه پیشنهادها و روش‌هایی به منظور فراهم آوردن زمینه‌های توسعه فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی شهرستان جهرم.
-بزرگداشت و معرفی بزرگان و مفاخر شهرستان جهرم.
-تشکیل کارگروه‌های مختلف برای جهرم‌پژوهی.
تاریخچه و اعضا
مرکز جهرم‌شناسی، نخست با مدیریت علی اطهری، نویسندۀ کتاب زیباشهر جهرم، از سال 1381 آغاز به فعالیت کرد. هیئت امنا و برخی از اعضای هیئت مدیرۀ این مرکز متشکل از اشخاص حقیقی و حقوقی شامل: فرماندار، رئیس ادارۀ فرهنگ و ارشاد اسلامی و برخی از فعالان فرهنگی شهر چون: عنایت‌الله زمانی‌فرد(رئیس وقت اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی)، دکتر محمد اسفندیاری(رئیس وقت دانشگاه پیام نور جهرم)، محمدحسین حریت، مجیدرضا جهان‌مهین و احمد خرمگاه و… بودند.
در آبان ماه سال 1389به پیشنهاد فرماندار وقت جهرم و از سوی علی‌اکبر صفی‌پور، رئیس بنیاد فارس‌شناسی، مجیدرضا جهان‌مهین، نویسندۀ کتاب اثر آفرینان جهرم، به عنوان سرپرست مرکز جهرم‌شناسی معرفی شد. در مراسم آغاز به کار مجدد مرکز جهرم‌شناسی، از کتاب جهرم در پویۀ تاریخ اثر مرحوم دکتر جمشید صداقت‌کیش، فارس‌شناس بزرگ، رونمایی شد.
هیئت مؤسس این مرکز نخست مرکب از 17 نفر از اشخاص حقیقی و و حقوقی شامل: امام جمعۀ جهرم، نمایندۀ مردم جهرم در مجلس شورای اسلامی، فرماندار جهرم، رئیس ادارۀ آموزش و پرورش جهرم، رئیس دانشگاه جهرم، رئیس ادارۀ فرهنگ و ارشاد اسلامی جهرم، رئیس ادارۀ میراث فرهنگی جهرم، رئیس شورای اسلامی شهر، 9نفر از محققان، اندیشمندان و نام‌آوران شهرستان جهرم به شرح ذیل بودند: آیت‌الله دکتر لطف‌الله دژکام(امام جمعۀ وقت جهرم)، داوود ملکوتی(فرماندار وقت جهرم)، مرحوم شکرالله جهان‌مهین(رئیس سابق بنیاد فرهنگی آیت‌الله حق‌شناس)، دکتر محمدحسن صادقی‌مقدم (عضو حقیقی)، عبدالکریم عادلپور(رئیس وقت نمایندگی ادارۀ میراث فرهنگی جهرم)، عنایت‌الله زمانی‌فرد(رئیس وقت اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی)، صمد فرزین‌نیا (عضو حقیقی)، علی اطهری (عضو حقیقی)، مجتبی عزت‌زادگان (عضو حقیقی)، سیاوش قزلی(شهردار وقت)، جلال واقفی(رئیس وقت شورای اسلامی شهر جهرم)، خلیل خلیلی(عضو حقیقی)، مجیدرضا جهان‌مهین(عضو حقیقی)، اخلاقی(عضو حقیقی) و… بودند.
در سال 1400 با تغییر هیئت امنا این مرکز از زیرمجموعۀ بنیاد فارس‌شناسی خارج و به عنوان یک سازمان مردم‌نهاد مستقل مشغول فعالیت شد. مدیر فعلی مرکز جهرم‌شناسی از شهریور ماه سال 1401، دکتر ابوالفضل قاسمزادگان است.
مکان
آغاز فعالیت‌های مرکز جهرم‌شناسی در آغاز دهۀ 80 نخست در اداره ارشاد جهرم و بعدتر در کتابخانۀ مسجد مصلی بود. در سال 1389، مرکز جهرم‌شناسی در ساختمان بخشداری مرکزی جهرم در خیابان جانبازان غربی مستقر شد.
در آبان ماه سال 1393، خانۀ تاریخی شهیدان اشراق در محلۀ گازران، متعلق به دوره قاجار، پس از طی تشریفات قانونی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در اختیار مرکز جهرم‌شناسی قرار و مبلغ 15 میلیارد ریال برای مرمت و بازسازی آن تخصیص داده شد.
در مهر ماه 1399 با حضور ورثۀ خانوادۀ ایزدپناه، خانۀ تاریخی پدری پروفسور کرامت‌الله ایزدپناه جهرمی در کوچۀ 4 خیابان جانبازان غربی در بافت تاریخی محلۀ کلوان شهر جهرم، به مرکز جهرم‌شناسی اهدا شد و ورثه، مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال را نیز برای تعمیر این منزل اهدا کردند. مراحل ثبت ملی این خانه تاریخی به همت اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان جهرم انجام در حال است. هم‌اکنون این مرکز در کنار تحقیقات جهرم‌شناسی، فعالیت‌های مختلف فرهگی را در این منزل تاریخی دنبال می‌کند.
پاره‌ای از فعالیت‌های این مرکز
- همکاری در تجلیل از استاد جلال طوفان، معلم پیشکسوت و به عنوان نخستین جهرم‌شناس در سال 1381.
- همکاری در تجلیل از استاد محمدکریم اشراق به عنوان پیشکسوت تحقیقات جهرم‌شناسی در آبان ماه سال 1392.
- رونمایی از کتاب‌های جهرم در پویۀ تاریخ(1389)، فرهنگ فارسی جهرمی، ترانه‌های جهرمی، واسونک‌های محلی جهرمی، فقیهی از بیت آیت‌اللهی، شرح ادیبانه و فالگونه از غزلیات دیوان حافظ، آقای مهربان، دو قدم تا خوشبختی، خاکی‌ترین فرمانده، ساکنان بهشت، رازهای اروند، زیباشهر فارس؛ جهرم، جهرم یک دارالمؤمنین است و…
- تجلیل از پیشکسوتان فرهنگی جهرم: مرحوم حجت‌الاسلام نجات‌الله عرفائی، مرحوم ابوالقاسم میرزاد، محمدابراهیم جهان‌مهین، دکتر عبدالمجید رحمانیان، نادر افسر، مرحوم نعمت‌الله رحیمی، حاج ابوالقاسم کوشکی، احمد فروغی، ملاحسین صادقی و ملاحسین نیکوکلام، و… .
- تقدیر از جانبازان و خانوادۀ شهدای جهرمی: جانباز هفتاد درصد دفاع مقدس؛ حاج عبدالرسول رازبان، ذبیح‌الله شعبانی و…
- همکاری در برپایی رویدادها و مراسم‌های فرهنگی: بزرگداشت مرحوم بهمن‌بیگی، بزرگداشت روز فردوسی و هفته میراث فرهنگی با سخنرانی دکتر مصطفی ندیم، استاد تاریخ دانشگاه شیراز در اردیبهشت 1393، جشنوارۀ شعر آئین آیینه‌ها، همایش جهرم در انقلاب اسلامی، همایش همت مضاعف، کار مضاعف، سومین شب شعر عاشورا، نقد آثار رضا امیرخانی، شب شعر جوانههای انتظار، مسابقۀ جهرم‌شناسی، مسابقۀ اسکیس، همایش علامۀ خفری و… .
- همکاری در تدوین فیلم‌های مستند راجع به جهرم چون: نگاهی کوتاه به نقش مرم شهرستان جهرم در انقلاب اسلامی و… .
- همکاری در معرفی و بازدید اقشار و گروه‌های مختلف چون: دانش‌آموزان، دانشجویان و گردشگران از بناهای تاریخی و گردشگری جهرم.
- همکاری در برگزاری نمایشگاه‌های مختلف چون عید نوروز و سفره‌های هفت سین در جهرم.
- شرکت در برنامه‌های مختلف صدا و سیما برای معرفی جهرم.
- طرح جمع‌آوری تاریخ شفاهی جهرم.
- فراخوان شعر جهرمی.
- تهیۀ محتویات چندرسانه‌ای دربارۀ جهرم.
- برپایی نشست‌های ادبی هفتگی.
- تملیک، پاکسازی و مرمت خانۀ تاریخی هزارمتری شهیدان اشراق و رضایت از مالکان برای تملیک حمام گازران.
- ثبت منزل تاریخی مولازاهدی.
- کسب مجوز برای تأسیس دفتر کردیان‌شناسی.
- برگزاری هفتۀ فرهنگ جهرم در سال‌های 1401 و 1402، 1403
